Qırımtatarlar ğayet telükeli vaziyette bulunğanlarına dair ilim adamlarınıñ beyanatı
Qırımtatarlar–çoq asırlıq zengin tarihqa malik olğan millettir. Qırımtatar tarihı ve medeniyetiniñ tamırları da, XV asırnıñ başlarında qurulğan Qırım Hanlığı da Şarqiy Avropa, Avrasiya ve Orta Şarq tarihı ve medeniyetlerinen pek çoq taraftan bağlıdır. Biz, iş saalarımız bu bölgelernen bağlı olğan ve aşağıda imzalarımız qoyulğan ilim adamları olaraq, Rusiye Federatsiyası bu bölgeniñ yaşayışına qarışması ve halqara huquqlarnı itibarğa almadan onı işğal etkeni neticesinde qırımtatarlarnıñ oğrağan kergin vaziyetlerine dair qayğı ve endişelerimiznen paylaşmağa isteymiz.
Ruslar ve ukrainlerge baqqanda, qırımtatarlarnıñ Qırımdan başqa Vatanları yoqtır. Rusiye, 1774 senesi Rusiye ve Osmanlı İmperiyası arasında imzalanğan ve Qırım hanlığı serbestliginiñ tanılması ve ürmet etilmesini közde tutqan Küçük Kaynarca anlaşmasını kendi tarafından bozıp, 1783 senesi Qırımnı işğal etkeninden berli, qırımtatarlar sistemli surette basqı altına alına ediler. 19 asırda biri-biri artından etnik temizlemeler hem de zorbalıqnen yaptırılğan icret dalğalarınıñ qurbanları olğan ediler. Sovet rejimi tarafından 1944 senesi 18 mayısta bütün halq Orta Asiya, Ural ve Sibirge sürgün etilgen edi. Halqnın bir tamam sürgün etilüvi soyqırımnı teşkil etmektedir çünküi köçürüv esnasında ve sonrasında sürgün etilgenlerniñ aman-aman yarısı ğurbet ellerde açlıq, suvsuzlıq, hastalıqlar pancasında canlarını bergen ediler. 1991 senesi SSSR dağılğan ve Ukraina mustaqil devlet olğan soñ, sağ qalğan qırımtatarlar evlâtlarınen birlikte büyük qıyınlıqlarğa baqmadan Qırımğa qaytıp başladılar. Künümizde Qırımda yaşağan qırımtatarlarnıñ sayısı 300 biñge yaqındır. S. Peterburg ve Moskva akimiyeti altında yaşap, teren yara qaldırğan sürgünlikniñ deşet ve felâketlerinen tolu tarihtan dolayı qırımtatarlarnıñ büyük qısmı Ukrainağa sadıq qalmaq ve Rusiye tarafından Qırımnıñ işğal etilmesine narazılıq köstermek meselesinde ğayet qararlıdır.
2) 2014 senesi Qırımnıñ işğali Rusiye tarafından gizli askeriy operatsıya vasıtasınen kerçekleştirildi. Bu operatsıya çerçivesinde 27 fevral künü Aqmescitte yañı bir yerli ükümet quruldı, neticede de eñ -evelâ serbestliklerini kenişletmek yönelişinde Qırımnı Ukrainadan ayırıp Rusiyege bağlamaq maqsadınen qısqa vaqıt içinde referendum keçirilecegi ilân etildi. Bu referendum Ukraina ve Qırım muhtar cumhuriyetiniñ anayasalarına ters kelip, rey berilmesi içün saylavlarnı Rusiyege qoşulmaq ya da Ukrainadan ayırılmaq kibi belgilep, olğan vaziyetniñ kelecegine dair tercih ete bilenecek bir saylav berilmedi. Referendum, aslında büyük bir emiyet taşığan referendumlarğa ait qanun ve normalarına zıt şekilde keçirilgendir. Meselâ, Ukrainadan ayırılması tercih etilgen alda, aqibetlerini serbest ve içtimaiy seviyede muzakere etmek imkânı berilmedi. Referendum belli qurumlar tarafından sertifikatlı halqara nezaretçilerniñ iştiragınen degil de, maskalı rus askerlerniñ ve yerli silâlı gruplarnıñ tenqidiy baqışları altında keçirildi. Neticede, ealiniñ 83% iştiragınen 97% “ebet” rey berilmesini köstergen resmiy neticeler açıq bir yalandır, çünki qırımtatarlarnıñ aman -aman episi, ondan da ğayrı, ukrain ve ruslarnıñ büyük qısmı saylavnı boykot etken ediler. Saylavlarğa qoşulğanlarnıñ kerçek sayısı ealiniñ 30-50% fayızını teşkil etkeni ve olarnıñ tek yarısı Rusiyege qoltutqanını bildirgen pek ciddiy deliller mevcut. Bundan da ğayrı, Rusiyeniñ Qırım topraqlarına qarışmasından biraz evel birden eki nufuzlı araştırma merkezi tarafından keçirilgen içtimaiy soravlarğa binaen, Qırım sakinlerniñ tek 41% Rusiyege qoşulmağa istegini bildirgen edi. Nasıl olsa da, rey berüvler qanunlarğa uyğun bir şekilde olmağanı içün saylavlarda iştirak etkenlerniñ sayısı ve kerçek neticelerini belgilemek mümkün degildir. 16 martta huquqqa ters şekilde keçirilgen referendumdan bir qaç kün keçken soñ kerçekleştirilgen Qırımnıñ işğali—bir çoq añlaşma, halqara huquq qanunlarını bozuv anlamına keledir.
3) Qırımtatarlarnıñ milliy parlamenti – Qurultay ve onıñ vekaletli-icra organı Milliy Meclis, temsil etken halqnıñ Ukraina içinde qalmaq istegenini tekrarlap, Rusiye altında qalmaqnı ise qatiy şekilde takbih etti. Al-azırda qırımtatarlar rus vatandaşlığını qabul etme meselesinde büyük basqı altındadır ve rus vatandaşlığını red etmek olar içün işlerini coymaq, emek haqqı, tasil haqqı ve diger içtimaiy haqlardan marum qalmaq manasına kele bilir. Qırımtatarlar Rusiyenen munasebetinde keçmiş tecribesinden sebep işançsızlıq duyğanlarınen bir sırada temel haq ve serbestliklerini coymaq ve insan haqlarınıñ bozulmasınen qarşılaşacaqlarınıñ telükesinde bulunmaqtalar. Ayrıca da, qırımtatarlar yañı rejimni red etmege devam etkenleri içün daa büyük basqı, atta şiddet, tekrar vatanından ketmek zorunda qalacaqları, toplu sürgün havfı altında yaşamaqtalar. Bu endişeler Avropa Konseyi Parlamentler Meclisiniñ (AKPM) yaqın zamanda alınğan qararlarından birinde de ifade etilgendir. Mayısnıñ başlarında insan haqlarınıñ bozuvları cehetinden qırımtatarlarnıñ vaziyetleri ep fenalaşmağa başladı. Rusiye akimleri qırımtatarlarnıñ lideri Mustafa Cemilevge 5 yıl devamında Qırımğa kelmege yasaq ettiler. Bu yasaqqa qarşı yapılacaq olğan narazılıqlar qanunsız radikal hereketler olaraq körüleceğini qatılğanlarnıñ da ağır para cezalarına çarptırılacaqlarını ilan ettiler. Qırım prokurorı (başsavcısı) Milliy Meclis reisi Refat Çubarovğa olarnıñ tarafından “ekstremist” aktsiyalar teşkil etilgen alda Meclis “qapatılacağı ve tasfiye etilecegi” aqqında resmiy tarzda bildirdi.
Rus memurları qırımtatarlarnın 2014 senesi mayıs 18-de keçirmek istedikleri sürgünliknin 70-ncı yıldönümini anma tedbirlerini yasaqladılar. Sonki 22 yıldır her sene bu künde qararnen 30-35 bin qırımtatar ve digger iştirakçiler Qırımnın paytahtı Aqmescitnin merkeziy meydanında bir arağa kelerek sürgünlikke oğrağanlarnı ve öklenlerni analar. Bu sefer şeer merkezindeki ananeviy toplaşuvnın ögüni almaq içün on binlerce milis Aqmescitke yollanıldı. Hucüm vertoletları Aqmescitnin civarında ve Bağçasarayda toplanğanlarnı qorqutmaq ve seslerini bastırmaq maqsadınen avada dolaştı. Belli qırımtatar faallernin evlerinde tintüvler yapıldı, ayrıca Meclis reisi Çubarov da cezağa çekilecek diye tehdit etildi.
4) Halqara cemaatçılıq Rusiye tarafından Qırım topraqları zapt etilmesini takbih etken ve bu işğalini qabul etmegenini de ilân etken (Birleşken Milletler Assambleyası Qararı 68/262, 27 Mart 2014 ve Avropa Assambleyası Parlamenterler Meclisi, Qarar 1988, 9 Aprel 2014).
Qurultay ve onıñ vekaletli-icra organı Meclis:
- Rusiye tarafından Qırım zapt etilmesini ve işğalini takbih ete, Qırım Rusiyeniñ bir parçası olğanını qabul etmey;
- Qırımtatarlarınıñ tamır halq statusınıñ tanılmasını talap ete;
- Ukrainanıñ sıñırında avtonom bir region olaraq yer alaraq, Qırımda serbest bir qırımtatar milliy regional hakimiyetniñ qurulmasını talap ete;
- Qırımtatarlarınıñ tam olaraq reabilitatsıyası ve haqlarınıñ tam olaraq tiklenilmesini ve eski Sovet topraqlarında sürgün etilip qalğanlarnıñ avdet olunmaları içün coyğan mülkleri ve maneviy ğayıplarınıñ qarşılıqlarını berilmesini talap ete.
Aşada imzalarımıznı qoyıp, bizler bütün devlet qurulış, teşkilâtlarnı ve olarnıñ azalarını qırımtatarlarnıñ bir halq olaraq bütün milliy haqları,şu cümleden (medeniy, içtimaiy, siyasiy, iqtisadiy haqlarını ihtiva etken) insan haqlarınıñ qorulmasına köstergen destegimizge qoşulmağa davet etemiz ve al-azırda Qırımnı aqsız işğal etken Rusiye liderlerini işğal meselesinde mesuliyetke çağıramız.
Statement of Concerned Scholars on the Current Predicament of the Crimean Tatars 